Muz
Bilimsel sınıflandırma
Âlem: Plantae Bölüm: Magnoliophyta (Kapalı tohumlular) Sınıf: Liliopsida (Bir çenekliler) Takım: Zingiberales Familya: Musaceae (Muzgiller) Cins: Musa

Muz (Musa), Güneydoğu Asya‘nın tropikal bölgelerinde doğal olarak yetişen bir ağaçsı bitkiye ve bu bitkinin yeşil kabuklu (bazı türlerinde kırmızı veya pembe kabuklu ^[1]) uzun meyvelerine denir. Türkiye‘de daha çok Bozyazı ile Anamur arasında yetiştirilmektedir.

Dünya üzerinde meyvesi belki de en fazla tüketilen bitkilerden biridir. Muzun bu kadar aranmasının sebebi sadece kolay erişilebilen ve kolay tüketilebilen bir bitki olması değildir. Bu tüketimin ardında muzun çok besleyici bir besin kaynağı olması, birçok vitamin, protein, mineral ve aminoasiti içeriyor olması yatmaktadır. Batı Avrupa ülkelerinde sadece tadı ve kokusu için aranan bir meyve konumunda ise de üçüncü dünya ülkelerinde çok önemli bir besin maddesidir. Az gelişmiş ülkelerde çocuklar ihtiyaçları olan proteini muz yiyerek almaktadırlar. Faydaları şunlardır: Muz kemik gelişimini sağlar, sinir zafiyeti ve yorgunluğu giderir. Böbrek ve mafsal iltihabında, bağırsak hastalıklarında faydalıdır. Müzmin kabızlık çekenler fazla yememelidir. B1, B2, C, A ve E vitaminlerini içeren muz, potasyum, demir, kalsiyum, fosfor, sodyum ve iyot açısından da çok zengindir. Muzun kalori düzeyi çok yüksek olmasına karşılık hiç kolesterol içermemektedir. Kalp kaslarını geliştiren sodyum ve potasyum maddeleri içerir.

Potasyum terleme sebebiyle kapasitesini yitirmeye başlayan kasları canlandırır ve daha kolay hareket etmelerini sağlar. B1 vitamini sayesinde sinir dokularının normal çalışmasına da etki eder. İçerdiği iyot sayesinde de tiroid bezinin dengeli çalışmasına yardım eder.

Muz bitkisi en büyük çiçekli otsul bitkidir.^[2] Bitkileri sıkça ağaçlarla karıştırılır ve 7.6 metreye kadar çıkabilirler. Yaprakları sarmal bir biçimde yer alır ve 2.7 metre uzunluğa, 60 cm genişliğe kadar büyüyebilir.^[3]

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkçede yer alan muz kelimesi kökensel olarak Farsça mūz (موز) sözcüğüne dayanır ve kelime Arapça aynı anlama gelen mawz sözcüğü ile eş kökenlidir. Bu sözcük Orta Farsça aynı anlama gelen mōz veya mōc sözcüğünden alıntıdır. Orta Farsça sözcük Sanskritçe aynı anlama gelen moça (मोच)  sözcüğünden alıntıdır.^[4]

Diğer pek çok dilde kullanılan “banana” sözcüğünün kökeni ise Batı Afrika’da konuşulan bir Nijer-Kongo dili olan Volofça kökenli “banaana“ kelimesine dayanır.

Farklı muz çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• • 

    Muz

• • 

    Türkiye’de yetişen Bozyazı muzu

• • 

    Guatemala‘da yetişen Kırmızı Muz

• 

  Yabani Muz (çekirdeksizleştirilmemiş)

Üretimi[değiştir | kaynağı değiştir]

FAO verilerine göre dünya muz üretimi 2019 yılında bir önceki yıla göre %0,9 artarak 117 milyon tona yükselmiştir. Dünya muz üretim alanları 5 milyon ha civarında olup 2017’den itibaren artış eğilimindedir. Dünya muz ihracatı 2019 yılında bir önceki yıla göre %2,3 artarak 22,9 milyon ton gerçekleşirken, muz ithalatı önceki yıllara göre %1,6 artarak 24,8 milyon tona yükselmiştir. Dünyada en fazla muz üretim alanına sahip ülkeler başta Hindistan olmak üzere Brezilya, Çin, Tanzanya ve Ruanda’dır. Dünya muz üretiminde ise yine Hindistan 30 bin ton üretim ile ilk sırada yer alırken12 bin ton üretim ile Çin ikinci sırada, 7 bin ton üretim ile Endonezya üçüncü sırada yer almaktadır. Brezilya ve Ekvator ise dünya muz üretiminde ilk beşte yer alan diğer ülkelerdir.

Muz üretim alanları; Türkiye’de muz üretim alanı 2019/20 üretim sezonunda 85 bin dekar iken 2020/21 üretim sezonunda 111 bin dekara yükselmiştir. 2020 yılı itibarıyla üretim alanının %50,5’ini Mersin, %45,4’ünü ise Antalya oluşturmaktadır. Bu illerin dışında az da olsa Adana (%2,5), Hatay (%1,0), Muğla (%0,4) ve Manisa’da (%0,1) da muz yetiştiriciliği yapılmaktadır.^[5]

Türkiye Muz Üretimi Haritası

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]